Hoe meer mensen op een beperkt oppervlak, hoe belangrijker het is om de openbare ruimte leefbaar te houden. Meer groen betekent minder hittestress, minder wateroverlast en meer plekken voor recreatie en ontmoeting. In Leiden hebben ze volop ingezet op vergroening. “De stad groeit door, dus moet je intensief investeren in groen”, vertelt wethouder Ashley North.
Tekst: Nolanda Klunder
Foto’s: Gemeente Leiden
Portetfoto: Wouter Keuris Fotografie
Van de binnenstad tot de buitenwijken: Leiden vergroent zienderogen. In een paar jaar tijd is er in de stad zo’n 27.000 m2 aan groen aangeplant en zijn er ruim 400 bomen bij gekomen. Ashley North is sinds 2019 als wethouder Klimaat, Mobiliteit en Financiën een van de drijvende krachten achter de vergroening. “Leiden is de meest dicht bebouwde stad van Nederland en na Den Haag de meest dicht bevolkte, dus de ruimte is hier buitengewoon schaars”, vertelt hij. “In 2019 waren we daarnaast ook een van de meest versteende steden van het land. Vergroening was noodzakelijk om de stad leefbaar te houden voor de inwoners. Toen ik als wethouder begon, trof ik veel ambities aan op het gebied van groen, maar die moesten nog handen en voeten krijgen. Daar zijn we mee aan de slag gegaan.”
Initiatieven faciliteren
De Leidse vergroening berust op twee pijlers, legt North uit. “De eerste pijler wordt gevormd door alle initiatieven en energie die in de stad leven. Een mooi voorbeeld daarvan is het Singelpark.” Het Singelpark is een park van ruim zes kilometer lengte langs de singel rondom de historische binnenstad, dat is ontstaan door het aanwezige groen uit te breiden, te verbeteren en met elkaar te verbinden. “Daar bestonden al langer allerlei ideeën over, maar de initiatieven werden nog niet samengevoegd. Wij hebben alle partijen met elkaar in contact gebracht, en met elkaar hebben we iets gemaakt waar ontzettend veel mensen van genieten. Een vergelijkbare aanpak is Samen aan de Slag: daarin ondersteunen we bewoners die meer groen willen aanbrengen in hun eigen straat, om elkaar op te zoeken en samen die geveltuinen, buurtmoestuinen of boomspiegels aan te leggen. Als gemeente maken wij dus tijd, geld en menskracht vrij om initiatieven die in de stad leven te faciliteren.”
Kansen grijpen
“De tweede pijler is dat we bij elk project in de openbare ruimte, zoals rioleringsprojecten of verkeersprojecten, kijken of we tegelijkertijd de leefomgeving leefbaarder kunnen maken met meer groen”, vervolgt hij. “Dus als de riolering in een wijk einde levensduur is en de straat opengebroken moet worden, grijpen we die kans meteen om de hele wijk in een nieuw en duurzaam jasje te steken.”
Betaalbaarheid
“Vergroenen tijdens een andere ingreep in de openbare ruimte is aanzienlijk goedkoper dan wanneer je de ingrepen los van elkaar doet”, zegt North. “‘Laten we het nu doen, want straks is het duurder’ is een overtuigend argument om aan de slag te gaan. Als we groen aanbrengen bij rioolwerkzaamheden, bekostigen we dat vanuit de riool- en waterzorgheffing, omdat al dat groen bijdraagt aan een betere leefomgeving én aan het ontlasten van de riolering. Hemelwater kan weglopen in het groen. Zo hebben we een eigen financieringssystematiek opgetuigd waarmee de aanleg bekostigd kan worden, en waar we ook het beheer en onderhoud van kunnen betalen. Dankzij die betaalbaarheid is hier van links tot rechts consensus over.”
Ontwerpen
Hoe die vergroening er vervolgens uit komt te zien, is aan het team ontwerpers van de gemeente. “Die landschapsontwerpers, verkeerskundigen en stadsingenieurs maken vanuit hun expertise de ontwerpen. Omdat ze bij ons in dienst zijn, kan de herkenbaarheid van hun ontwerpen ook elders in de stad worden doorgevoerd. Die herkenbaarheid zie je bijvoorbeeld in de binnenstad: het parkplein bij het Noordeinde aan de westkant van de binnenstad lijkt op het parkplein bij de Oude Herengracht aan de oostkant, en de Oosterkerkstraat krijgt een vergelijkbaar parkplein. Zo maken we de stad leesbaar met herkenbare inrichtingsprincipes, zodat hij één geheel wordt.”
Draagvlak
Een van zijn rollen als wethouder is het behouden en vergroten van het draagvlak voor vergroening in de politiek en de stad. “Ik vertel waarom we dit doen, wat het de mensen kan opleveren in hun dagelijks leven, waarom het belangrijk is om hier geld voor vrij te maken. Groen levert meer gezondheid op, bijvoorbeeld doordat de woonwijken koeler zijn, en dat leidt uiteindelijk tot lagere zorgkosten. Die zorgkosten betalen we met z’n allen. Dan kan je beter aan de voorkant de leefomstandigheden verbeteren, waardoor mensen gelukkiger en gezonder leven, en we niet de rekening achteraf hoeven betalen. En denk ook aan waterschade: als je geen extra waterbuffering creëert, bestaat het risico op overstromingen bij hevige regenval. Met meer groen en meer oppervlaktewater voorkomen we dat.”
Gelijkheid vergroten
De Julianastraat in het Noorderkwartier, een oude arbeiderswijk met veel sociale huurwoningen, was een van de eerste projecten. “In die wijk was heel weinig groen. De gevolgen van klimaatverandering zijn ongelijk verdeeld en treffen de inwoners van arbeiderswijken harder dan mensen die het financieel goed hebben. Door juist deze wijken te vergroenen vergroot je de gelijkheid binnen de stad.” De Julianastraat was een voorbeeldproject, om te experimenteren en al doende te leren, vertelt North. “En nu komen veel andere overheden en instellingen naar die straat om te zien hoe wij te werk gaan.”
Groeiende stad
Leiden groeit in bevolking maar niet in oppervlakte. “Het wordt steeds drukker en daarmee wordt meer en beter groen nog belangrijker. Nu werken we bijvoorbeeld aan het Panoramapark, een ring van groen rondom de gehele stad: we verbinden bestaand groen, zoals parken, sportterreinen, volkstuinen en oevers, door ze uit te breiden en bruggen aan te leggen. Dat is een noodzakelijke randvoorwaarde voor de groei: als we nog 10.000 woningen erbij bouwen, zoals het plan is, dan kan dat volgens mij alleen als je heel intensief investeert in de openbare ruimte en in zo’n park.” Bij de beperkte ruimte horen keuzes, vertelt North. “Auto’s zijn belangrijk, maar ze kunnen niet overal de ruimte blijven innemen die ze nu innemen. Met name de zeventiende-eeuwse binnenstad is daarvoor te dicht bebouwd. Om het hitte-eiland-effect tegen te gaan, wil je juist daar meer groen.” Daarnaast zijn er grote plannen voor het stationsgebied. “Er zijn daar veel woningen gebouwd en er komen nog meer woningen bij. De omgeving is daar nu niet bijzonder leefbaar, met veel verkeer en weinig groen. Het plan is dat het busstation op de hoogte van de treinsporen komt, waardoor er op maaiveldniveau rondom het station geen bussen meer zullen rijden. Daarmee creëer je ongelooflijk veel ruimte voor voetgangers en groen.”
Bijzonder leefgebied
Ashley North heeft besloten zich bij de komende verkiezingen niet herkiesbaar te stellen. “Het is tijd voor iets anders, na twaalf jaar in de politiek, eerst als gemeenteraadslid en fractievoorzitter van mijn partij GroenLinks, daarna zeven jaar als wethouder. Een van de mooie kanten van mijn werk is dat ik het resultaat van mijn inspanningen kan zien, want groen is tamelijk snel te realiseren. Het is enthousiasmerend te merken dat de stad erin meegaat en meegroeit. Toen ik begon als raadslid wist vrijwel niemand in de gemeenteraad wat biodiversiteit was. Ook klimaatadaptatie was een term waar maar weinigen van gehoord hadden. Nu heeft iedereen, van links tot rechts, het erover, in de gemeenteraad en in de stad. Ik ben door de jaren heen steeds meer gaan zien wat een bijzonder leefgebied een stad is, voor ons maar ook voor dieren en planten. Ben je daar zuinig op, dan kan je met elkaar iets heel moois creëren.”