Vorst, neerslag, hittegolven: historische gebouwen verweren door blootstelling aan weer en wind. Klimplanten zoals klimop en wingerd kunnen ons erfgoed beschermen tegen slijtage, ontdekte Marie De Groeve (Universiteit Antwerpen). “De begroeiing creëert een zachter microklimaat en beschermt de muren tegen neerslag. Daarbovenop kan gevelgroen een oplossing bieden voor de steeds warmere zomers in onze steden.”
Het binnenplein van het Hof van Liere op de Stadscampus van de Universiteit Antwerpen is een echte blikvanger. De klimplanten die de gevels bedekken, geven het universiteitsgebouw allure, maar de begroeiing is meer dan alleen een lust voor het oog.
“Als onderzoekster in de erfgoedstudies was ik benieuwd hoe al dat groen zou kunnen bijdragen aan het behoud van oude gebouwen”, vertelt Marie De Groeve, doctoraatsonderzoekster in de erfgoedstudies. “Daarom besloot ik enkele erfgoedparels van dichterbij te bestuderen. Ver hoefde ik niet te zoeken: het Hof van Liere bleek een ideale casestudy. Drie van de gevels (de oost-, zuid- en westgevel) zijn bedekt met wingerd. Daarnaast onderzocht ik ook de klimplanten tegen de gevel van het Antwerpse restaurant ‘Elfde Gebod’ en het proefcentrum voor Sierteelt in Gent.”
Meetapparatuur
Om de impact van de klimplanten op het historisch materiaal te meten, onderzocht De Groeve het lokale klimaat dicht bij de gevels. Ze bracht meetapparatuur op de muur aan om zo verschillende parameters in kaart te brengen.
“Een jaar lang registreerde ik op de drie gevels de oppervlakte- en luchttemperatuur, de relatieve luchtvochtigheid en de hoeveelheid regen, vocht en zonlicht. Ook op onbegroeide delen van de gevel plaatste ik meettoestellen, zodat ik nauwkeurig kon vaststellen wat de invloed van de begroeiing net was op de verschillende variabelen.”
Isolatielaag
Uit de meetresultaten blijkt dat het gevelgroen een zachter microklimaat vormt. “De planten werpen schaduw op het metselwerk, waardoor de zon de gevel minder opwarmt. Zo kan de groene gevel in het Hof van Liere met zijn dichte begroeiing tot wel 90 procent van de inkomende zonnestraling tegenhouden. Daardoor is de temperatuur van het begroeide geveloppervlak lager dan deze van een onbegroeide gevel. De maximale oppervlaktetemperaturen, die overdag bereikt worden, dalen met respectievelijk 13,0 °C, 20,3 °C en 17,4 °C aan de oost-, zuid- en westgevel door de aanwezigheid van gevelgroen.”
“Omgekeerd stijgen de minimale oppervlaktetemperaturen, die 's nachts bereikt worden, met maximaal 1,2 °C, 1,8 °C en 1,7 °C. De weinige zonnestralen die het groene bladerdek doordringen, verwarmen de gevel in beperkte mate. De wingerd werkt dan als een isolatielaag die deze warmte gedurende de nacht vasthoudt.”
Minder slijtage erfgoed
Naast het temperen van grote temperatuurschommelingen, beschermt het gevelgroen het historische gebouw ook tegen regen en luchtvervuiling. “Dit effect is vooral merkbaar aan de gevels die het meeste regen krijgen te verduren: de westgevel nam gemiddeld tot 56 procent minder vocht op, terwijl dit bij de zuidgevel zelfs opliep tot 82 procent.”
“De minder extreme temperaturen, een lagere hoeveelheid vocht en kleinere schommelingen in luchtvochtigheid helpen om de verwering van onze historische materialen te vertragen”, legt De Groeve uit. “Kleinere veranderingen in vochtigheid en lagere maximumtemperaturen beschermen de muren tegen zoutaanslag. Ook kan een lager vochtgehalte, samen met hogere minimumtemperaturen aan het oppervlak, het risico op vorstschade verkleinen.”
Hitte-eiland
Volgens de onderzoekster spreken de cijfers voor zich. “Bij alle casestudies zag ik hetzelfde resultaat: gevelgroen kan helpen bij het beschermen van historisch materiaal. Als we het erfgoed in Vlaanderen zo goed mogelijk willen behouden, kan extra groen zeker geen kwaad.”
Voor historische gebouwen in steden ziet De Groeve nog een extra voordeel. “De beplanting werkt niet alleen als een beschermend vernislaagje, maar kan ook het kwik doen dalen in onze steden. Materialen zoals steen, beton en asfalt absorberen en houden warmte vast. ’s Nachts geven ze deze warmte af, waardoor de temperatuur in steden hoger blijft dan in landelijke gebieden. Dit fenomeen heet het stedelijk hitte-eilandeffect. Vegetatie in steden zorgt voor verkoeling. Planten geven waterdamp af en bieden schaduw. Daarnaast brengt al dat groen tal van extra voordelen met zich mee: meer biodiversiteit, betere gezondheid voor de burgers en een verhoogde sociale cohesie.”
- Bekijk ook
- uantwerpen.be